Przemysł lniarski – historia zamknięta w muzeum

Len jest rośliną pochodzącą z Bliskiego Wschodu, z rejonu tak zwanego żyznego półksiężyca. Przemysł lniarski w Polsce pojawił się w XIX wieku. Najbardziej popularną fabryką, również w Europie, były zakłady wyrobów lnianych w Żyrardowie. Jak wygląda przemysł lniarski? Na czym polega produkcja wyrobów lnianych?

Trochę historii

Len zwyczajny jest jedną z roślin włóknistych, która uprawiana była już w neolicie przedceramicznym. Jest rośliną jednoroczną i ma około 200 odmian gatunkowych. W Polsce, w środowisku naturalnym występuje około 6 gatunków. Najbardziej popularną odmianą jest len zwyczajny. Jego uprawa jest zależna od warunków klimatu w jakim rośnie, a polskie warunki klimatyczne sprzyjają uprawie w formie użytkowej: oleistej i włóknistej. Swoje zastosowanie włókiennicze, len odnalazł już w najstarszych cywilizacjach Egiptu i Grecji. Roślina ma wiele właściwości, dzięki którym z powodzeniem jest wykorzystywana w przemysłach:

• farmaceutycznym;
• tekstylnym;
• paszowym;
• papierniczym;
• spożywczym.

Jako olej doskonale sprawdza się w produkcji farb, lakierów, czy tuszy drukarskich, ze względu na właściwości kwasu α-linolenowego. Składnik ten szybko wysycha co ułatwia działanie tych produktów. Równie dobrze olej lniany sprawdza się przy produkcji biodiesla. Jest pozyskiwany metodą tłoczenia na zimno. Len ma szerokie zastosowanie, również można go spożywać, zarówno osobno, jak i jako dodatek do pieczywa, owsianek, ciastek.

Len w przemyśle

Produkty lniane nadal cieszą się ogromną popularnością, mimo dużej konkurencji wśród wyrobów bawełnianych czy z tworzyw sztucznych. Włókna występują na całej długości rośliny, dlatego by pozyskać jak najwięcej, len wyrywa się wraz z korzeniami. Do produkcji tkanin wykorzystuje się środkową część łodygi. Tkaniny lniane są szczególnie upodobane przez projektantów, ale też przez zwykłych użytkowników, dzięki ich niesamowitej gładkości, jedwabnemu połyskowi, trwałości oraz komfortowi używania. Sam wygląd tkaniny kojarzy się z naturą. Len włóknisty znajduje zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu włókienniczego:

• większość, bo aż 60% jest wykorzystywane na produkcję odzieży;
• 15% to materiały domowego użytku takie jak pościel, obrusy czy zasłony;
• kolejne 15% stanowią materiały obiciowe;
• natomiast pozostałe 10% jest przeznaczone na tkaniny przemysłowe.

Len może być zastosowany we wszystkich asortymentach odzieży włączając w to odzież sportową.

Muzeum Lniarstwa w Żyrardowie

Muzeum Lniarstwa im. Filipa de Girarda w Żyrardowie jest obowiązkowym punktem na mapie dla osób uprawiających turystykę postindustrialną. To bogate dziedzictwo kulturowe Żyrardowa wiąże się z powstałą przed laty Fabryką Wyrobów Lniarskich. W latach swej świetności fabryka była najpotężniejszym ośrodkiem przemysłu lniarskiego XIX-wiecznej Europy. Zakłady z powodzeniem działały aż przez 170 lat! Niestety wprowadzenie reformy gospodarczej doprowadziło do stopniowego zamykania oddziałów fabryki, aż do jej ostatecznego zamknięcia w 1999 roku.

Muzeum Lniarstwa mieści się w historycznym obiekcie starej drukarni, stanowiącej część kompleksu zabytkowej XIX-wiecznej osady fabrycznej. Dzięki tak zlokalizowanej siedzibie, muzeum jest żywym pomnikiem wypełnionym klimatem i zapachem starych dziejów fabryki. Można tu poczuć ducha historii. Do eksponatów muzeum zalicza się kilkadziesiąt zabytkowych maszyn służących w procesie technologicznym obróbki surowca lnianego i produkcji tkanin. Każda z hal pofabrycznych jest tematycznie dedykowana wybranym procesom przemysłu lniarskiego. Warto wspomnieć, że muzeum posiada najdłuższą w Polsce drukarkę sitodrukową, na której taśmie produkcyjnej organizowane są pokazy mody. To tu również znajduje się największa w Europie kolekcja wielkoformatowych szablonów sitodrukowych. Wśród parku maszynowego znajduje się także krosno STB, na którym w czerwcu 2009 roku utkano lniany obrus, pobijając tym samym rekord Guinessa na najdłuższy obrus na świecie. Na początku 2020 roku do Muzeum Lniarstwa przeniesiono zabytkowy park maszynowy ostatniej w Polsce Fabryki Lnianych Tkanin Żakardowych, mając tym samym w planach również rozpoczęcie produkcji pokazowej.

W muzeum są organizowane coroczne wydarzenia takie jak: Bielnik po robocie, Inscenizacja historyczna Strajk Szpularek z 1883 r., Święto Lnu w Żyrardowie, Chmiel Fest – Industrialny Festiwal Browarnictwa w Żyrardowie oraz Fabryka Św. Mikołaja – Jarmark Bożonarodzeniowy w Żyrardowie, a także cykle warsztatów: Być jak… mistrz, Industrialna Fabryka Talentów, czy projektowanie i szycie odzieży lnianej.

Warto zajrzeć do Żyrardowa by pooddychać historią! Więcej informacji o muzeum i jego atrakcjach znajdziesz na stronie https://www.muzeumlniarstwa.pl/ .